Pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę trwa już blisko 2,5 roku. Mimo to w Polsce nadal brakuje systemowych rozwiązań adresowanych do uchodźczyń i uchodźców. W maju z Ukrainy do Przemyśla dotarło 87 osób pochodzenia romskiego. Rodziny z dziećmi, w tym kobieta w ciąży i mężczyzna cierpiący na nowotwór spali w dworcowej poczekalni bez wody, jedzenia i środków czystości. Kolejny raz jesteśmy świadkami nieudolności państwa polskiego, które interweniuje, ale z opóźnieniem. Fundacja W Stronę Dialogu, wspólnie z grupą organizacji humanitarnych, opracowała pakiet gotowych rozwiązań. Czas je zaimplementować.
Co wydarzyło się w Przemyślu?
- 12 maja: Na Dworzec PKP w Przemyślu przybywa kilka rodzin romskich z Ukrainy. Wśród 44 osób większość stanowią dzieci. Jest też mężczyzna cierpiący na nowotwór i kobieta w ciąży.
- 16 maja: Liczba osób poszukujących schronienia przed wojną wzrasta do 87 osób. Nocują w dworcowej poczekalni – bez żywności, wody i podstawowych środków higienicznych. Pochodzą nie tylko z Zakarpacia, ale też ze wschodnich i zachodnich części Ukrainy.
- 17 maja: Po kliku dniach spędzonych w poczekalni dworca kobieta w ciąży wraz z 4 dzieci decyduje się wrócić do Ukrainy, a razem z nią 9-osobowa rodzina. Polska nie dała im schronienia.
- 17 maja: Dochodzi do spotkania przedstawiciele/ki miasta Przemyśl, UNHCR, Domu Ukraińskiego, Straży Granicznej oraz Policji z rodzinami uchodźczyń i uchodźców. W rolę tłumaczki wciela się Monika Paloma Adler z Fundacji W Stronę Dialogu.
Jakie działania podjęła Fundacja W Stronę Dialogu?
To, że uchodźczynie i uchodźcy pochodzenia romskiego po dotarciu do Polski nie otrzymują w odpowiednim czasie wsparcia stało się już regułą. Oddział Fundacji W Stronę Dialogu działający w woj. podkarpackim systematycznie mierzy się z sytuacjami kryzysowymi. Ta opisana tutaj wyróżnia się skalą, czyli liczbą osób i czasem spędzonym na dworcu.
Działania podjęte przez Fundację W Stronę Dialogu w odpowiedzi na kryzysową sytuację w Przemyślu:
- Wsparcie informacyjne, tłumaczenie i pomoc przy próbie starania się o ochronę międzynarodową dla jednej z rodzin uchodźczych (niestety próba zakończona niepowodzeniem).
- Wsparcie rzeczowe w postaci: wody, żywności, mleka modyfikowanego, jednorazowych pieluch, chusteczek nawilżanych, butelek do karmienia, a także leków przeciwgorączkowych ponieważ z braku odpowiednich warunków noclegowych i sanitarnych dzieci zaczęły chorować. Jedna z matek otrzymała wózek dziecięcy, by nie musiała nosić dziecka na rękach.
- Działania rzecznicze: kontakt z biurem Rzecznika Praw Obywatelskich, raportowanie o sytuacji do Wojewody Podkarpackiej, zaangażowanie w sprawę Zastępcy Rzecznika Praw Dziecka, Adama Chmury.
- Nagłośnienie sprawy w lokalnych mediach: Gazecie Wyborczej i Radiu Rzeszów.
Wsparcie ze strony innych organizacji
W pomoc rodzinom uchodźczym, poza Fundacją W Stronę Dialogu, zaangażowały się też inne organizacje społeczne i humanitarne:
- Dom Samotnej Matki w Warszawie: skierowanie oferty do Fundacji W Stronę Dialogu w celu zakwaterowania kobiety w ciąży i jej dzieci (pomoc przyszła za późno – do tego czasu kobieta z dziećmi zdążyła wrócić do Ukrainy).
- Caritas Polska: przekazanie koców i materacy od Fundacji Duszpasterskiej.
- Związek Ukraińców w Polsce: zapewnienie ciepłego posiłku w restauracji Perła przy Dworcu Głównym w Przemyślu.
Wsparcie ze strony władz lokalnych
- 21.05 – Wojewoda Podkarpacka Teresa Kubas-Hul pojawiła się z interwencją na Dworcu PKP w Przemyślu, zapewniła rodzinom uchodźczym dostęp do znajdującego się na terenie dworca Pokoju Matki z Dzieckiem i toalet. Uruchomiła też rezerwy pomocy żywnościowej.
Co się dzieje z rodzinami? Stan na dzień dzisiejszy
- Zgodnie z informacją przekazaną przez Centralną Radę Romów większość rodzin, które przebywały na Dworcu PKP w Przemyślu, została relokowana do ośrodka w Jarosławiu prowadzonego przez fundację Unitatem. Sytuacja ta wzbudza w nas niepokój, ponieważ Unitatem jest organizacją, która z dania na dzień zamknęła ośrodek w Kidałowicach wyrzucając romskie rodziny uchodźcze wraz z dziećmi na bruk.
- 16-osobowa rodzina, dzięki Fundacji W Stronę Dialogu, znalazła dach nad głową w ośrodku Ostoja Koninki.
Wspólna interwencja 4 organizacji
Grupa rzecznicza, w skład której wchodzą: Centralna Rada Romów, Fundacja W Stronę Dialogu, IOM i UNHCR, przygotowała dokument raportujący sytuację w Przemyślu. Pismo zostało przekazane do Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie, Urzędu Miasta Przemyśl, Urzędu Miasta Jarosławia i Urzędu Miasta Rzeszowa.
Dokument zawiera szereg rekomendacji dla gmin i Urzędu Wojewódzkiego w województwie podkarpackim obejmujących takie obszary funkcjonowania uchodźczyń i uchodźców pochodzenia romskiego z Ukrainy jak: (1) zakwaterowanie, (2) edukacja, (3) zatrudnienie oraz (4) zwiększenie integracji społeczno-ekonomicznej. Wskazano również na konieczność zaangażowania przez lokalne władze organizacji romskich we wszystkie istotne procesy dot. społeczno-ekonomicznej integracji Romek i Romów z Ukrainy oraz włączenie ich w konsultacje i procesy decyzyjne dot. polityk i przepisów z zakresu praw uchodźców i migrantów należących do mniejszości etnicznych.
W dokumencie opisano też 5 obszarów zaangażowania organizacji społecznych i humanitarnych oraz potencjalnej współpracy z władzami lokalnymi: (1) monitorowanie ochrony w ośrodkach recepcyjnych, miejscach zakwaterowania i świetlicach środowiskowych; (2) świadczenie usług uzupełniających obejmujących poradnictwo prawne, pomoc z zakresu zdrowia psychicznego, wsparcie psychospołeczne oraz ochronę dzieci; (3) prowadzenie szkoleń nt. kultury romskiej; (4) zaangażowanie społeczności romskiej w działania promujące pokojowe współistnienie; (5) koordynacja i wspólne rzecznictwo.
Zmiany systemowe potrzebne od zaraz
Z uwagi na częstotliwość, z jaką dochodzi do sytuacji kryzysowych w Przemyślu, a które dotyczą społeczności romskiej z Ukrainy, wymagane jest wprowadzenie rozwiązań systemowych. Wśród działań, które należy podjąć za najpilniejsze uważamy:
- uruchomienie ośrodka tymczasowego prowadzonego przez władze lokalne – miejsce, do którego kierowane będą osoby znajdujące się w kryzysie uchodźczym;
- opracowanie, we współpracy z organizacjami społecznymi i humanitarnymi, ścieżki działań kryzysowych pozwalających skutecznie działań w sytuacjach takich, jak ta opisana tutaj;
- wspieranie organizacji społecznych i humanitarnych przez polskie władze w obszarze zasobów ludzkich i lokalowych tak, żeby mogły skutecznie nieść pomoc uchodźczyniom i uchodźcom.
Media o wydarzeniach w Przemyślu
- Gazeta Wyborcza (aut. Agata Kulczycka) Na dworcu PKP w Przemyślu koczuje 87 uchodźców. Nie ma ośrodka, który mógłby ich przyjąć. Czytaj TUTAJ
- Radio Rzeszów: Romowie z Zakarpacia koczują na dworcu w Przemyślu – rozmowa z Eweliną Bosak z Fundacji W Stronę Dialogu. Słuchaj TUTAJ